Τα πέτρινα σώματα της Πομπηίας δεν είναι αυτό που νομίζετε – Δεν είναι αρχαία και δεν είναι πραγματικά σώματα. Τι είναι λοιπόν;

Ήταν τέλη Οκτωβρίου, το 79 μ.Χ., όταν η Αποκάλυψη ήρθε στην Πομπηία. Ο Βεζούβιος, ένα σημαντικό ενεργό ηφαίστειο που βρίσκεται μόλις πέντε μίλια από την ακμάζουσα πόλη-θέρετρο, τελικά ανταπέδωσε τις απειλές που έστελνε για ενάμιση δεκαετία και εξερράγη, πλημμυρίζοντας την κοντινή περιοχή με ένα θανατηφόρο σύννεφο υπερθερμασμένου αερίου, λιωμένου βράχου και καυτής τέφρας.

Σήμερα, τα πράγματα είναι λίγο διαφορετικά. Η Πομπηία είναι πλέον ένα τεράστιο τουριστικό αξιοθέατο, προσελκύοντας περίπου 2,5 εκατομμύρια επισκέπτες στην αρχαία πόλη κάθε χρόνο. Το κυριότερο από τα αξιοθέατα: τα διάσημα «πέτρινα» σώματα των κατοίκων που πιάστηκαν απροετίμαστοι και δεν κατάφεραν να ξεφύγουν από τη μοίρα τους.

Βεβαια δεν είναι ακριβώς αυτό που βλέπετε, αν έχετε πάει στην Πομπηία ή έχετε δει φωτογραφίες ή βίντεο. Ενώ η εικόνα του θερμού λιωμένου βράχου που κατακλύζει τους αρχαίους κατοίκους της πόλης, τελικά ψύχεται και μετατρέπει τα θύματά του σε διαχρονικά πέτρινα αντίγραφα του εαυτού τους, είναι αναμφίβολα υποβλητική, αλλά είναι ανακριβής – και στην πραγματικότητα, αν είχατε επισκεφτεί τον χώρο πριν από το 1800, αυτά τα σώματα δεν θα ήταν εκεί.

Τι λοιπόν δημιούργησε στην πραγματικότητα αυτές τις εμβληματικές φιγούρες που είναι παγκοσμίως γνωστές στην Πομπηία;

Η καθηγήτρια Κλασικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Cambridge, Mary Beard, σε άρθρο του 2012 για το περιοδικό BBC, αναφέρει ότι στην πραγματικότητα δεν είναι καν σώματα. «Είναι το προϊόν μιας έξυπνης αρχαιολογικής εφευρετικότητας, που χρονολογείται από τη δεκαετία του 1860».

Στην Πομπηία είχαν γίνει σποραδικές ανασκαφές από τα τέλη του 16ου αιώνα, αλλά σε μεταγενέστερη περίοδο, υπό τη διεύθυνση του αρχαιολόγου Giuseppe Fiorelli, άρχισε να διαμορφώνεται η Πομπηία που γνωρίζουμε σήμερα.

Διαβάστε ακόμα

Πώς να φτιάξετε διακοσμητικά λουλούδια από γύψο και με φυσικά φυτά και με υφασμάτινα

Καθώς οι εκσκαφείς το 19ο αιώνα έψαχναν μέσα από τα στρώματα των συντριμμιών και της στάχτης που κάλυπταν τον χώρο, άρχισαν να παρατηρούν κάτι παράξενο: μια σειρά από ξεχωριστές τρύπες και κοιλότητες, που μερικές φορές περιείχαν ανθρώπινα λείψανα.

Τι θα μπορούσαν να ήταν;

Στην πραγματικότητα, αυτά ήταν τα πραγματικά «σώματα» των κατοίκων της Πομπηίας – όχι τα γκρίζα πέτρινα μοντέλα που έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε σήμερα, αλλά τα κενά στη λάβα όπου, κάποτε, το σχήμα κάποιου άτυχου θύματος κρατούσε τη λάβα για αρκετή ώρα ώστε να κρυώσει γύρω από το πτώμα του.

«Το υλικό από το ηφαίστειο είχε καλύψει τα σώματα των νεκρών και γινόταν σκληρό και συμπαγές γύρω τους», έγραψε η Beard. «Καθώς η σάρκα, τα εσωτερικά όργανα και τα ρούχα σταδιακά αποσυντέθηκαν, έμεινε ένα κενό – το οποίο ήταν ένα ακριβές αρνητικό αποτύπωμα του σχήματος του σώματος στο σημείο όπου πέθανε».

«Δεν πέρασε πολύς καιρός και μια φωτεινή ιδέα ήρθε! Αν έριχνες γύψο Παρισιού σε αυτό το κενό, έπαιρνες ένα γύψινο εκμαγείο που ήταν ένα ακριβές αντίγραφο του σώματος». «Αλλά είναι ένα αντίγραφο – περισσότερο ένα «αντίσωμα» παρά ένα πραγματικό σώμα».

Οι σύγχρονες ανασκαφές έχουν αλλάξει ελαφρώς τις μεθόδους τους: «Σήμερα μπορούμε να υιοθετήσουμε καλύτερα τεχνικές ακτίνων Χ όπως η τρισδιάστατη αξονική τομογραφία για να διερευνήσουμε το ανθρώπινο περιεχόμενο των γύψινων εκμαγείων», δήλωσε ο ανθρωπολόγος του Πανεπιστημίου της Νάπολης, Pier Paolo Petrone, στο History and Archaeology Online το 2017.

Τα νέα εκμαγεία κατασκευάζονται με τρόπο που είναι σχεδόν πανομοιότυπος με τα πρώτα από τη δεκαετία του 1860, εξήγησε ο Petrone. Ενώ μια διαφανής εποξειδική ρητίνη μπορεί περιστασιακά να χρησιμοποιηθεί αντί για γύψο, το παραδοσιακό μείγμα «παραμένει το καλύτερο για την απόκτηση τέλειων αντιγράφων των σωμάτων των θυμάτων», είπε.

Συνοψίζοντας, λοιπόν: αυτά τα αρχαία, απολιθωμένα σώματα της Πομπηίας;. Ούτε αρχαία, ούτε απολιθωμένα είναι. Στην πραγματικότητα είναι σύγχρονα γύψινα εκμαγεία των σημείων όπου κάποτε υπήρχαν σώματα. Επίσης κάθε σώμα να μπορεί να «κλωνοποιηθεί» αποτελεσματικά όσο θέλουμε.

Πράγμα που, παρεμπιπτόντως, είναι καλό – αλλιώς μπορεί να μην είχαμε τόσους πολλούς από αυτούς τους «πέτρινους» ανθρώπους. Περισσότερες από 160 βόμβες έπεσαν στο σημείο κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, καταστρέφοντας μεγάλο μέρος της ανακατασκευής του 20ού αιώνα που είχε λάβει χώρα στην αρχαία πόλη. «Ήταν, ειλικρινά, ένα ναυάγιο», έγραψε ο Beard. «Μέρη αυτού που βλέπουμε τώρα η ανακατασκευή μιας ανακατασκευής».

Μπορεί να σας απογοητεύσαμε λίγο με αυτά τα νέα αλλά είναι εξίσου εντυπωσιακό ή συγκινητικό να βλέπεις αυτά τα εκμαγεία των σωμάτων.

Image credit: Matyas Rehak/Shutterstock.com