Γράφει ο Άλκης Καφετζής – greenpeace.org
Από το 2017 έχουμε αρχίσει να ασχολούμαστε εντατικά με το ζήτημα της πλαστικής ρύπανσης, προσπαθώντας να αναδείξουμε την έκταση του προβλήματος και τις λύσεις που απαιτούνται. Βασική κουβέντα που ακούμε από την πρώτη στιγμή, τόσο από τα χείλη των υποστηρικτών της οργάνωσης και των καθημερινών ανθρώπων, όσο και από τα επίσημα χείλη των εταιρειών που παράγουν και διαθέτουν το πλαστικό στην αγορά, είναι η ανακύκλωση.
Σύμφωνα με την κυρίαρχη άποψη λοιπόν, αυτό που χρειάζεται να κάνουμε είναι καλύτερη ανακύκλωση. Αν το κάνουμε, θα λύσουμε σε μεγάλο βαθμό το πρόβλημα της πλαστικής ρύπανσης των θαλασσών, των δασών, των δρόμων και των πόλεών μας. Είναι όμως η ανακύκλωση ικανή να απορροφήσει όποιο και όσο πλαστικό “σκουπίδι” της στείλουμε;
Η απάντηση σε ένα τέτοιο ερώτημα δεν μπορεί να είναι μονολεκτική και εύκολη, καθώς η ανακύκλωση είναι μία πολύπλοκη διαδικασία και ως τέτοια πρέπει να την αντιμετωπίζουμε. Αυτό που χρειαζόμαστε σίγουρα είναι περισσότερη γνώση και πληροφορία για την ανακύκλωση. Ποιες συσκευασίες είναι πιο ανακυκλώσιμες και ποιες όχι; Μπορούμε να ανακυκλώσουμε τα πάντα; Τι τελικά ανακυκλώνεται και τι υπολογίζουμε ως κοινωνία ότι ανακυκλώθηκε; Τι προϊόντα δημιουργούνται και υπό ποιες συνθήκες; Μπορούμε να κάνουμε καλύτερες επιλογές ως καταναλωτές και ως πολίτες;
Μία συσκευασία, πόσα διαφορετικά υλικά;
Το πρώτο πράγμα που χρειάζεται να κατανοήσουμε για την ανακύκλωση είναι το σχεδόν ουτοπικό της αποστολής που καλείται να επιτελέσει. Ουσιαστικά είναι μία παραγωγική διαδικασία από την οποία απαιτείται η παραγωγή σταθερής ποιότητας προϊόντων, χωρίς να υπάρχει κανένας έλεγχος στην ποιότητα των πρώτων υλών που χρησιμοποιούνται.
Όλοι έχουμε δει στις συσκευασίες που αγοράζουμε το σήμα με τα βελάκια που σχηματίζουν τρίγωνο, εντός του οποίου συνήθως υπάρχει ένα νούμερο ή λίγα γράμματα. Αυτά δεν είναι παρά οι 7 βασικές κατηγορίες του πλαστικού από το οποίο παρασκευάζονται. Η πραγματικότητα θα ήταν πολύ πιο απλή εάν ήταν μόνο 7 τα είδη του πλαστικού που έφταναν στην αγορά. Η αλήθεια όμως είναι πως, όταν συνυπολογίσουμε τις χημικές ουσίες (π.χ. πλαστικοποιητές, επιβραδυντικά καύσης, σταθεροποιητές) που προστίθενται ώστε το πλαστικό να αποκτήσει τις ιδιότητες που επιθυμούμε, τα είδη των πλαστικών συσκευασιών φτάνουν τριψήφια νούμερα.
Τα πράγματα γίνονται ακόμα πιο πολύπλοκα, καθώς μία συσκευασία μπορεί να περιέχει παραπάνω από ένα είδος πλαστικού ή πλαστικό σε συνδυασμό με άλλα υλικά, όπως χαρτί και αλουμίνιο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ένα τυπικό πλαστικό μπουκάλι για εμφιαλωμένο νερό, το οποίο δεν αποτελείται από ένα μόνο υλικό αλλά από τρία που συνήθως είναι: PET για το σώμα του μπουκαλιού, HDPE για το καπάκι και PP για την ετικέτα. Το πλαστικό μπουκάλι PET αποτελεί ένα από τα ανακυκλώσιμα υλικά με τη μεγαλύτερη ζήτηση, ωστόσο όπως γίνεται αντιληπτό η ποιότητα του ανακυκλωμένου PET που θα προκύψει από τη διαδικασία (άρα και η τιμή που θα πιάσει στην αγορά), εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη δυνατότητα διαχωρισμού του PET από τα άλλα δύο υλικά του μπουκαλιού. Ένα άλλο παράδειγμα σύνθετων συσκευασιών είναι τα τυπικά σακουλακια τσιπς τα οποία αποτελούνται συνήθως από 3 ή περισσότερα στρώματα διαφορετικών υλικών, που μπορεί να συμπεριλαμβάνουν και ένα στρώμα αλουμινίου. Η ανακυκλωσιμότητα τέτοιων συσκευασιών αποτελεί ένα τεράστιο ερωτηματικό, με ορισμένες πηγές της αγοράς να δηλώνουν ότι όλα αυτά τα σακουλάκια καταλήγουν στις χωματερές.
Η ποιότητα των προϊόντων της ανακύκλωσης
Στην περίπτωση του μπουκαλιού όμως υπάρχουν αρκετές πιθανότητες να παραχθεί υψηλής ποιότητας rPET (recycled PET), το οποίο θα χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή υψηλής ποιότητας προϊόντων, ώστε να αποφευχθεί η διάθεση στην αγορά καινούργιου πλαστικού. Αυτός θα έπρεπε να είναι ο βασικός στόχος μίας πραγματικά κυκλικής οικονομίας, στόχος από τον οποίο απέχουμε πολύ. Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΟΣΑ, το 73% του rPET παγκοσμίως χρησιμοποιείται στην παραγωγή νάιλον υφασμάτων, ενώ σύμφωνα με αναφορά του ισπανικού γραφείου της Greenpeace, οι κλάδοι που απορροφούν τη μεγαλύτερη ποσότητα rPET στην Ισπανία είναι κατά φθίνουσα σειρά: ο κλάδος παρασκευής σωληνώσεων και ο κλάδος κατασκευής βιομηχανικών υλικών. Ο κλάδος παρασκευής μπουκαλιών απορροφάει μόλις το 3%.
Κατά πόσο μπορούμε να μιλάμε για ανακύκλωση όταν η πλειοψηφία των προϊόντων που παράγεται είναι χαμηλότερης ποιότητας από το αρχικό πλαστικό προϊόν και η δυνατότητα περαιτέρω ανακύκλωσης είναι μηδαμινή, αν όχι μηδενική; Κατά πόσο η ανακύκλωση πλαστικού μπορεί να αντιμετωπίσει την πλαστική ρύπανση όταν τα προϊόντα που παράγονται (π.χ. νάυλον υφάσματα) ρυπαίνουν το περιβάλλον με χιλιάδες μικροΐνες και κομμάτια πλαστικού στη διάρκεια της ζωής τους;
Για να είμαστε ξεκάθαροι, σε τέτοιες περιπτώσεις δεν πρέπει να μιλάμε για ανακύκλωση πλαστικού, αλλά για “υποκύκλωση” πλαστικού. Η ανακύκλωση πρέπει να ΑΝΑνεώνει τη χρηστική αξία μιας συσκευασίας και όχι να την ΥΠΟβαθμίζει. Στη δεύτερη περίπτωση καταφέρνουμε να παρατείνουμε τη ζωή του πλαστικού, ωστόσο το πρόβλημα παραμένει. Με τόσο καινούργιο πλαστικό που διοχετεύεται στην αγορά, χωρίς να είναι κανείς υπεύθυνος για όλο τον κύκλο ζωής του, είναι αδύνατο να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της πλαστικής ρύπανσης μέσω της ανακύκλωσης και μόνο.
via enallaktikos
