Τα λέμε κάθε χρόνο… αλλά ξέρουμε τι λένε;
Μικροί και μεγάλοι τραγουδάμε τα κάλαντα της Πρωτοχρονιάς σχεδόν μηχανικά.
Κι όμως, αν σταθείς λίγο στους στίχους, κάτι δεν κολλάει.
Γιατί ο Άγιος Βασίλης «έρχεται και δεν μας καταδέχεται»;
Τι είναι το «ζαχαροκάντυο ζυμωτή»;
Και από πού προκύπτει ξαφνικά η «ψηλή δεντρολιβανιά»;
Γιατί τα κάλαντα ακούγονται… ασυνάρτητα
Όταν οι στίχοι μπερδεύουν
Αν ακούσεις προσεκτικά τα λόγια, θα δεις ότι:
- περνάμε από ευχές σε περίεργες περιγραφές
- μπλέκονται θρησκευτικά στοιχεία με… κομπλιμέντα
- οι φράσεις μοιάζουν άσχετες μεταξύ τους
Και όμως, δεν είναι τυχαίο.
Η ιστορία ξεκινά στο Βυζάντιο
Μια εποχή με αυστηρούς κοινωνικούς κανόνες
Η εξήγηση μας πηγαίνει πίσω στο Βυζάντιο.
Τότε, οι άνθρωποι χαμηλής κοινωνικής τάξης δεν επιτρεπόταν να απευθύνονται ελεύθερα στους αριστοκράτες.
Μόνο σε γιορτές μπορούσαν να τους μιλήσουν.
Και μόνο για να πουν… ευχές.
Ένας έρωτας που δεν μπορούσε να ειπωθεί
Όταν τα κάλαντα έγιναν μήνυμα αγάπης
Κάπου εκεί εμφανίζεται ένας νεαρός, φτωχής καταγωγής.
Ερωτεύεται μια αρχοντοπούλα.
Δεν μπορεί να τη φλερτάρει.
Δεν μπορεί να της μιλήσει.
Μπορεί όμως… να πει τα κάλαντα.
Και εκεί γεννιέται η ιδέα.
Το κόλπο: έρωτας κρυμμένος μέσα στις ευχές
Οι «περίεργοι» στίχοι δεν είναι τυχαίοι
Ο νεαρός αρχίζει να παρεμβάλλει ερωτικούς στίχους ανάμεσα στις θρησκευτικές ευχές.
Έτσι:
- τηρεί τους κοινωνικούς κανόνες
- αλλά ταυτόχρονα εκφράζει τον έρωτά του
Γι’ αυτό και τα κάλαντα μοιάζουν… μπερδεμένα.
Τι σημαίνουν πραγματικά οι στίχοι που μας μπέρδευαν
- «Ψηλή μου δεντρολιβανιά»
ποιητικός τρόπος να πει «ψηλή, όμορφη κοπέλα» - «Εκκλησιά με τ’ άγιος θόλος»
παρομοίωση με εκκλησία, λόγω του ψηλού, κωνικού καλύμματος που φορούσαν οι αρχοντοπούλες - «Και δε μας καταδέχεται»
είναι αρχόντισσα, δεν μπορεί να του δώσει σημασία - «Ζαχαροκάντυο ζυμωτή»
γλυκιά, εκλεπτυσμένη, «φτιαγμένη από ζάχαρη» - «Δες και με το παλικάρι»
μια τελευταία, τρυφερή παράκληση να του ρίξει μια ματιά
Έτσι γεννήθηκαν τα πιο παράξενα κάλαντα
Και έτσι έφτασαν μέχρι σήμερα
Αυτοί οι στίχοι:
- πέρασαν από στόμα σε στόμα
- τραγουδήθηκαν από γενιές
- έμειναν, ακόμα κι όταν ξεχάστηκε η ιστορία τους
Και κάπως έτσι, τα πιο «ασυνάρτητα» κάλαντα έγιναν τα πιο αγαπημένα.
Τα κάλαντα με άλλα μάτια
Από εδώ και πέρα, θα τα ακούς αλλιώς
Την επόμενη φορά που θα ακούσεις:
«Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά…»
ίσως να μη σκέφτεσαι μόνο γιορτές.
Ίσως να σκέφτεσαι έναν κρυφό έρωτα, σε μια εποχή που η αγάπη έπρεπε να… τραγουδηθεί για να ειπωθεί και να φανερωθεί.
φωτο etsy
